แผ่นดินไหว 101 : มันคืออะไร? เกิดขึ้นจากอะไร? และวัดอย่างไร?

แผ่นดินไหว 101 : มันคืออะไร? เกิดขึ้นจากอะไร? และวัดอย่างไร?

ใต้เท้าลงเราลงไป เป็นโลกที่ยิ่งใหญ่ หนักแน่นและรุนแรง ใครจะไปคิดว่าพื้นดินที่เรายืนอยู่นั้นกำลัง “ลอย” ตัวอยู่บนของร้อน ๆ ที่เรียกว่าแมกมาหลอมเหลว เจ้าสิ่งแหละที่มีพลังอย่างมากมายมหาศาล และมันได้ทำให้พื้นดินที่บ้านของเราตั้งอยู่เคลื่อนได้! ใช่แล้ว ด้วยความเร็วราว 0.6-10 เซนติเมตรต่อปี นั่นพอ ๆ กับอัตราการยาวของเล็บ (3 มิลลิเมตรต่อเดือน) ต่อไปเมื่อเราตัดเล็บให้ระลึกไว้เสมอว่าแผ่นดินก็กำลังเคลื่อนที่เช่นกัน (gat เชื่อมโยงเต็มร้อย)

แล้วมันทำให้ #เกิดแผ่นดินไหวได้อย่างไรกันล่ะ? เหตุผลก็เพราะว่าแผ่นเปลือกโลกของเรานั้นไม่ได้เป็น “แผ่นเดียวกัน” นักธรณีวิทยาได้แบ่งแผ่นเปลือกออกเป็น 7 แผ่นด้วยกันประกอบไปด้วย แผ่นทวีปแอฟริกา, แอนตาร์กติก, ยูเรเชีย, อินโด-ออสเตรเลีย, อเมริกาเหนือ, แปซิฟิก และอเมริกาใต้ ซึ่งเจ้าแผ่นทั้งเจ็ดนี่แหละ ต่างเคลื่อนที่กันไปคนละทิศละทาง บางครั้งก็เคลียร์กันดี แต่บางครั้งก็ทะเลาะกันจนชาวบ้านเค้าเดือดร้อน

เช่นแผ่น A จะไปทางซ้าย แต่แผ่น B จะไปทางขวาพวกมันจึงสวนทางกันโดยขอบของแต่ละแผ่นแนบชิดกระทบกระทั่งกัน งานนี้ไม่มีใครยอมใคร การระเบิดของพลังงานศักย์จึงเกิดขึ้นและกลายเป็นสิ่งที่เรียกว่า “แผ่นดินไหว” นั่นเอง โดยความรุนแรงนั้นจะขึ้นอยู่กับระยะเวลาในการกระทบกระทั่งกัน ไม่ยอมเคลียร์กันสักที เก็บไว้นาน ๆ เลยระเบิดออกมา (ดังนั้นเวลามนุษย์มีปัญหา ก็พยายามระบายออกมาบ้างนะ : ข้อคิดจากแผ่นดินไหว)

ส่วนใหญ่แล้วโลกเกิดแผ่นดินไหวราว ๆ 50 ถึง 80 ครั้งทุกวัน แต่ส่วนใหญ่เป็นขนาดเล็กที่เราไม่ค่อยรู้สึก ซึ่งนักวิทยาศาสตร์บอกว่าดีแล้ว ระบายความเครียดออกมาบ่อย ๆ แต่เบา ๆ ดีกว่าเก็บกดไว้นาน ๆ จนบ้านเมืองพังจนเป็นเหตุการณ์เศร้า นอกจากนี้ยังมีรายละเอียดอีกมากมายเกี่ยวกับประเภทคลื่นแผ่นดินไหว ซึ่งเก็บไว้ให้เป็นปัญหาของนักธรณีวิทยาดีกว่าเนอะ

แล้วนักวิทยาศาสตร์ #วัดมันอย่างไร? เครื่องมือการวัดนั้นถูกพัฒนาโดย Charles F. Richter กับ Beno Gutenberg ซึ่งมีชื่อว่า Seismogram แต่ชื่อของริกเตอร์ถูกจดจำมากกว่า ทำให้นักวิทยาศาสตร์คนอื่น ๆ เลยเรียกหน่วยวัดแผ่นดินไหวว่า “ริกเตอร์” กันอย่างแพร่หลาย (แต่จริง ๆ แล้ว Richter ไม่เคยต้องการให้ใช้ว่าริกเตอร์เลย เขาต้องการให้ใช้คำว่าแมกนิจูดมากกว่า แต่ก็หยุดไม่อยู่แล้ว)

โดยเครื่องนี้จะตั้งอยู่บนฐานที่มีความมั่นคงโดยติดตั้งเซนเซอร์บันทึกการเปลี่ยนแปลงของสนามแม่เหล็กไฟฟ้าที่แผ่นดินส่งออกมา ทำให้มันสามารถวัดการสั่นสะเทือนได้แม้แต่แผ่นดินไหวเล็ก ๆ ที่เรารู้สึก อย่างไรก็ตามจนถึงปัจจุบัน นักวิทยาศาสตร์ก็ยังไม่สามารถทำนายการเกิดแผ่นดินไหวได้อย่างชัดเจน ไม่มีใครรู้ว่าจะเกิดขึ้นเมื่อไหร่และที่ไหน หากในอนาคตประสบความสำเร็จในการคาดเดาการเกิดแผ่นดินไหว ก็จะสามารถช่วยชีวิตและทรัพย์ได้อีกมากมาย เรายังคงรอวันนั้นอยู่

ซึ่งพื้นที่ที่มีภูเขาไฟมากที่สุด และแผ่นดินไหวมากที่สุด มีชื่อเรียกว่า… (หลายคนคงเคยได้ยิน) Ring of Fire หรือวงแหวนแห่งไฟนั่นเอง เนื่องจากเป็นพื้นที่นี้เป็นที่พบปะกันของแผ่นเปลือกโลกหลายแผ่น ทำให้เกิดรอยแยกมากที่สุดในโลก และรอยแยกนั้นทำให้เกิดผลข้างต้น โดยมันตั้งอยู่บริเวณมหาสมุทรแปซิฟิก หากได้ดูแผ่นที่แล้วจะเข้าใจได้เลยว่า ทำไมประเทศญี่ปุ่นจึงเจอเหตุการณ์แผ่นดินไหวมากที่สุดในโลก

Earthquakes 101

Earthquakes can leave behind incredible devastation, while also creating some of the planet's most magnificent formations. Learn about the geophysics behind earthquakes, how they are measured, and where the most powerful earthquake ever witnessed occurred.